Jos De Clercq is benieuwd naar de populatie oude tarwerassen die Michel zal verkopen
Tarweboeren maken ruimte voor akkervogels en beleveren artisanale Limburgse bakkers. Een groeiende groep bioboeren in Limburg werken aan lokale vermarkting van bakgraan. En in Vlaams-Brabant laat een starter CSA-principes los op bakgraanteelt. Op ‘t Lindeveld in Haasrode, wisselen Jos De Clercq en Michel Dewaele van gedachten over hun ervaringen en plannen in de vermarkting van bakgraan. Frans Beckers zoekt mee naar bakkwaliteit.
Verkopers met lef
Bioboeren Frans Beckers, Pieter Coopmans, Jos De Clercq, Koen Meuwis (en komen er nog bij: Ingrid en Gert) telen tarwe, rogge, spelt en boekweit op enkele tientallen hectares in Limburg. Ze vermarkten het biomeel lokaal onder het label Kortweg Natuur.
Michel Dewaele, startend CSA-bioboer van ‘t Lindeveld, teelt tarwe, rogge, spelt op 4,8 hectare, vernipperd over percelen tussen Leuven en Tienen. Hij is nog volop bezig met zijn vermarktingsstrategie.
Oude rassen ideaal voor desembrood
Al 15 jaar teelt Frans op bioboerderij ‘t Gebroek in Zutendaal op een tiental hectare oude graanrassen van rogge, boekweit, tarwe en haver. In oude rassen vind hij kwaliteiten terug die bij moderne rassen verdwenen zijn. Zo vond hij het oude Nederlandse ras Ommelander via erfgoedvereniging Stichting Brabants Landschap die nog werken met oude streekrassen of landrassen.
Frans is zelf desembakker, maar mag dit brood niet verkopen op zijn boerderij. Hij heeft immers geen bakkersopleiding gevolgd. In Frankrijk mogen boeren die hun eigen graanproductie tot brood verwerken, dit wel verkopen op de boerderij. “Is dat een Verenigd Europa?”, vraagt Frans zich af. Hij is wat teleurgesteld in de kwaliteit van het brood dat in de winkels ligt. Frans ziet geen wijziging de laatste 15 jaar in de consumentenvoorkeuren, “alleen tijdelijk, na een voedselcrisis.” Jos ziet wel evolutie: “het percentage mensen dat bewust met eten bezig is, is gestegen. Er zijn meer mensen op zoek naar kwaliteit. Daar moet je in de vermarkting echt op inspelen.”
Michel kiest ook voor oude tarwerassen en zaaide een populatie in die hij haalde bij Marc Vanoverschelde, boer op La Ferme du Hayon in de Gaume. Hij wil met de bloem van die oude tarwerassen broden bakken om aan te bieden aan zijn klanten (“leden”) wanneer hij de bloem gaat leveren. Tijdens de levermomenten staat hij immers in direct contact met zijn klanten, en kan hij hen praktische tips geven hoe een goed brood te bakken met die oudere rassen.
b.akkerbrood
Jos Piffet teelt tarwe voor het via artisanale bakkers in Limburg verkochte b.akkerbrood
In 2008 ontstond het initiatief b.akkerbrood als antwoord op de achteruitgang van de akkervogels, vooral de Grauwe Gors. Gangbare landbouwer Jos Piffet wou baktarwe inzaaien en vond een samenwerking met het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren. Zo ontstond het label Kortweg Natuur. Ondertussen telen twee gangbare boeren tarwe voor de molenaar, die aan 22 artisanale bakkers levert die er het b.akkerbrood mee bakken. Op tien procent van de akker blijft het graan staan. Deze graanstroken zijn tijdens de wintermaanden een veilige haven en voedselbron voor heel wat diersoorten zoals tal van akkervogels. De molenaar stort dan een bedrag van ongeveer 1500 euro per hectare aan de akkervogelvereniging. Die betaalt er de niet-geoogste 10% graanoppervlakte mee, en koopt er bijvoorbeeld ook zaad mee aan om ‘s winters uit te strooien.
Kortweg Natuur: een echt regionale keten voor biomeel
KortwegNatuur – striptekening die op de verpakking staat
Vermits er in Limburg geen biobrood te krijgen was, stelde Bioforum voor om het idee van b.akkerbrood ook in biobaktarwe te realiseren. Zo ontstond het tweede product onder het label “Kortweg Natuur”: biomeel. Hoewel een lokale biobakker nog niet werd gevonden, maalt de Dorpermolen van Stevoort, een deelgemeente van Hasselt, intussen het graan, op een oude molensteen. Jos: “Om onze kostprijs te berekenen vertrekken we van 300 euro per ton voor tarwe, 600 euro voor spelt, 300 voor rogge, en 320 euro voor boekweit. Transport, reinigen, pellen, stockeren, verpakken, controlekosten… alles moet zijn plaats krijgen in de uiteindelijke klantenprijs. We willen de boeren nu al laten meegenieten van de meerwaarde van de verwerking tot meel en bloem. Misschien worden we binnen een aantal jaren misschien een coöperatieve. Dan zijn we nu toch al op de juiste manier bezig.” Vorig jaar ging 13 ton biomeel over de toonbank, 8 ton voor verwerking in de bakkerij via De Wroeter (een dagcentrum), de rest werd daar in zakken van 2 kg herverpakt en verkocht via Hartenboer, Puur Limburg, en een handvol winkels. De prijs van het biomeel voor particuliere verkoop varieert van 3 tot 7 euro per 2 kilo, afhankelijk van het soort graan, of het meel of bloem is en hoe de verkoop gebeurt. “Vermits we nu alles in handen hebben, bepalen we de prijs zelf. Maar je kan je niet buiten de markt zetten, dat is voorbij.”
Michel Dewaele wil beter brood.
CSA-boerderij ‘t Lindeveld
Michel spreekt dat tegen: “Ik heb eigenlijk niet echt naar de markt gekeken, ik heb gekeken wat ik nodig heb om uit de kosten te geraken en er iets redelijks aan over te houden, en zo mijn prijs gezet.” Michel probeert alles zelf te doen: van malen tot in zakken steken. “Ik moet voor mezelf werk creëren om al die marge te houden, omdat ik zo klein ben. Als ik mijn oogst verkoop aan 300 euro per ton, dan hou ik er niets aan over, dan verlies ik zelfs geld. Ik heb een kleine molen besteld die 25 kg per uur maalt, een molen voor semi-industrieel gebruik, gemaakt door een Franse ambachtelijke molenmaker.” Hij wil via crowdfunding een traag draaiende natuurgranieten molen kopen, die de tarwekiem behoudt, en dus een beter meel produceert.
UPDATE 02/03/2016: Ondertussen ging Michel Dewaele een samenwerking aan met meester-molenaar Johan Boulanger, die de granen maalt in de gerestaureerde watermolen van Abdij van Park in Heverlee. Deze samenwerking resulteert in een hoog kwalitatief meel.
Afzet in vertrouwen
Michel wil met afzetpunten werken, hij heeft er al acht (voornamelijk groenten CSA-boeren) en wil zoveel mogelijk in vertrouwen werken. “Ik wil de helft van de mensen die mijn graan afnemen, ook minstens één keer persoonlijk gezien hebben.” Hij vraagt voor het meel van rogge 2 euro, spelt 3 euro en de oude tarwe 2,5 euro per kg en gaat alleen per oogstaandelen van 5 kilogram werken. “Ik werk met het systeem van risico-deling, dat zal zich nog wat moeten zetten naarmate ik mijn gronden beter leer kennen.” Vermits Michel geen zestig verschillende soorten groenten heeft, waarbij de ene goed en de andere slecht gaat, moet hij inventief zijn. “Mensen schrijven in op een ‘monocultuur’. Het idee is ik verkoop 5 kilo, zij betalen 5 kilo en dan speelt het seizoen. Als het goed gaat, krijgt iedereen zes kilo,
Michel maakt de leden van een groenten-CSA warm voor zijn meel.
als het minder gaat krijgen ze 4 kilo. Als het heel slecht gaat, kan ik bvb. rogge in plaats van tarwe geven, of als dat niet gaat, zal ik het moeten uitleggen natuurlijk en samen zoeken naar een oplossing. Het voordeel van dit systeem is de directe dialoog met je afnemers. Ik neem best wel wat risico, zowel tijdens als na de oogst, want het graan kan beginnen broeien en rotten. Ik ken de boeren die hun boerderij als afzetpunt openstellen allemaal persoonlijk. Die boeren kennen hun klanten, allemaal mensen die belang hechten aan kwaliteitsvol eten. Dat geeft mij ook wel veel werk, ik probeer aanwezig te zijn op hun boerderijfeesten waar ik de kans heb om met mijn/hun leden te praten. Al kan je feesten moeilijk hard werken noemen… ” Jos stelt hem wat gerust: “als niet alles verkocht geraakt, je zit wel met een bewaarbaar product.” Michel kan door zelf te malen ook “verser” meel aanbieden aan zijn leden. Bovendien heeft hij al een bakker in Lubbeek die één ton spelt zal afnemen, en is er ook een back-up via Voedselteams. Zijn grootste probleem, zoals voor veel starters, is aan grond geraken en die te houden. Want investeren in je bodem doe je met een langetermijnvisie. Het kan alvast Michels enthousiasme niet stoppen. Contact: lindeveldcsa@gmail.com
Jeroen Watté
Minder en beter brood 